Tại sao lại gọi là khoai sọ mán Mộc Châu
Gọi là khoai sọ mán bởi khoai thường được trồng ở bản người Dao của xã Tân Lập, Phiêng Luông, Hua Păng huyện Mộc Châu và bản Suối Lìn, xã Vân Hồ (nay thuộc huyện Vân Hồ). Người Dao còn có tên gọi khác là người Mán, cho nên khoai do người mán trồng thì gọi là khoai sọ mán, như cách người ta hay gọi đào mèo, dao mèo, dưa mèo để gọi các loại sản vật đặc biệt của người Hmong.Khoai sọ mán Mộc Châu được trồng vào khoảng tháng 3 đến tháng 4 dương lịch (đầu mùa mưa ở Sơn La), bắt đầu thu hoạch vào khoảng cuối tháng 10 dương lịch, cây có chiều cao thân trung bình 112 cm, có 1 thân chính nằm trồi hẳn trên mặt đất và có từ 2 đến 4 thân phụ, mầu sắc thân lá xanh nhạt, củ khoai sọ mán có hình dạng đặc trưng, một thân củ to duy nhất hình trụ đứng trên đỉnh củ thường phân chia thành nhiều chồi (mắt), các củ con đẻ về các hướng khác nhau (tùy thuộc vào địa hình trồng), ruột củ mầu vàng nhạt, củ càng già màu vàng rõ hơn. Trọng lượng củ từ 300g – 1kg, năng suất tùy thuộc vào điều kiện canh tác và đinh dưỡng của đất trồng năng suất dao động từ 6 tấn/ha đến 13 tấn/ha, thịt củ khi nấu chín thường có đặc trưng bở dẻo, thơm, bùi ngậy, ngọt và đậm vị. (Theo Sở KHCN tỉnh Sơn La)
Người Dao chăm sóc cây khoai sọ mán (ảnh Mocchautourist.com)
Khoai sọ mán Mộc Châu có gì đặc biệt
Khoai sọ mán Mộc Châu được bà con người dao trồng từ thời điểm tháng 1 hàng năm. Cây càng trồng trên vùng đất nhiều dốc ăn càng ngon, cây trồng ở vùng đất bằng thường không dẻo và bở bằng. Khoai được bà con người dao trồng đơn sơ bằng cách đào hố, bón ít phân chuồng , tro bếp rồi thả củ, lấp đất, lâu lâu làm cỏ, bón ít tro bếp nữa. Đến tháng 9,10, khi những chiếc lá ngoài cùng cây héo vàng, chỉ còn lại vài 3 lá nhỏ thì thu hoạch.
Củ khoai khác với các loại khoai khác bởi hình thù lạ lẫm, không nhỏ và thon như khoai sọ ta, cũng không to và tròn giống bát ăn cơm như khoai sọ Nậm Lầu (Thuận Châu) mà từ 1 thân củ lại có 5-7 nhánh, mấu như củ gừng, củ giềng.
Giống khoai này gọt rất ngại, vì lắm mấu, gọt mất công, nhưng gọt đến đâu thấy ruột khoai vàng đến đó, bổ ra lại càng thấy vàng hơn, lúc hấp, nướng hay hầm lên thì vàng ruộm như ai nhuộm bằng nghệ.
Khoai sọ mán Mộc Châu chỉ thơm hơn khoai sọ thường một chút, nhưng ăn thì khác biệt hoàn toàn. Đầu tiên là bở tung chứ không sượng, cắn thấy mềm, mịn, và ngọt nơi đầu lưỡi, sau đó, khi hàm răng bắt đầu thực hiện nhiệm vụ thì lại thấy khoai dẻo dính như muốn níu 2 hàm răng lại, vị ngọt thấm sâu vào cuống lưỡi khiến người dùng chỉ muốn nuốt chửng.
