Khi đến Tây Bắc cư trú, người Thái chọn vùng thung lũng bằng phẳng rộng lớn, nhiều sông suối làm nơi định cư; người Hmong lại chọn vùng non cao nhiều rừng, núi để ở. Người Thái cấy lúa nước, người Hmong trồng lúa nương. Và từ những hạt lúa nương, nước nguồn, lá thuốc, người Hmong ở Hang Chú, Bắc Yên đã tạo ra loại rượu thóc men lá tuyệt vời.
Các cụ già nhất bản kể lại rằng, vùng Pứ Ca Sáng là nơi đầu tiên làm ra loại rượu độc đáo này, cũng là nơi nấu rượu ngon nhất bởi họ đã tích lũy công thức độc đáo qua nhiều đời. Ấy là vùng đất có độ cao trên 1500m quanh năm sương mù, ngước nguồn chảy qua các khe núi mạch ngầm thầm đẫm hương vị của các loại thảo dược quý nuôi dưỡng lên thóc mổ, giống lúa mỗi thân cây chỉ có ít hạt nhưng ngon nhất núi rừng Bắc Yên.
Những hạt thóc ấy được hấp kĩ, chín nhừ, nở bung ra thơm lừng. Thóc chín để nguội sẽ được trộn với loại men lá được làm từ hạt mi hồng và hàng chục loại thảo dược quý lấy từ rừng già Hang Chú (Men đủ vị thảo dược của núi rừng, có vị phòng chống lạnh, trừ cảm, có vị làm cho lưu thông khí huyết, giảm đau, nhức khớp, có vị làm không đau đầu) . Trải qua 25 ngày ủ trong thùng gỗ, nước, gạo, thảo dược quyện lấy nhau hòa làm một, chúng được đưa vào chưng cất. Nồi chưng cất là loại nồi đồng, và vẫn sử dụng thứ nước nguồn tinh khiết lấy từ khe đã chảy qua rễ hàng trăm loại thảo mộc và được mẹ thiên nhiên lọc qua biết bao tầng mùn, tầng đất, tầng đá.
Loại rượu ấy cay nồng men lá, đậm đà vị lúa, thoảng vị ngọt nước ngầm quyện với hương thảo mộc, đặc biệt uống không đau đầu bởi nguyên liệu tinh khiết, lại nhiều thảo mộc, nên có thể coi như trong rượu có thuốc rồi. Người Mông nâng niu rượu thóc gọi là Cawv Hav Tsov, và chỉ dùng nó trong các dịp tết, các nghi lễ tâm linh hoặc để đãi khách quý đến nhà.
Thông thường ở các nơi, đàn ông làm chủ nổi rượu, nhưng người Hmong ở Hang Chú trao tất cả bí quyết cũng như quá trình chưng cất rượu thóc Hang Chú này cho người phụ nữ trong nhà. Người mẹ truyền dạy cho con gái, đời nối đời, nghề nối nghề, rượu ngày càng ngon, càng thơm, càng làm đắm say người trong bản, ngoài xã, rồi nức tiếng lan rộng khắp miền.
Đến nay, rượu thóc của người Hmong Hang Chú được HTX Tiến Hưng nâng tầm thêm 1 cấp độ nữa, HTX vẫn chọn loại rượu được bà con người Hmong nấu theo bí quyết cổ xưa, với yêu cầu nguyên liệu tuyển chọn hơn và rượu thành phẩm được tập hợp về HTX, sử dụng dây truyền lọc do các nhà khoa học của trường Đại học Bách Khoa nghiên cứu, sau đó ủ trong chum sành 6 tháng trước khi đóng chai. Rượu thóc Hang Chú của bà con người Hmong Bắc Yên được chắp cánh, không những ngon mà còn lành hơn nữa cho người tiêu dùng.
Sản phẩm đạt tiêu chuẩn Ocop 4 sao, với bao bì đẹp để mọi người tiện mang đi xa, làm quà biếu, có thể thưởng thức tại gia và cũng tự tin xuất hiện trong các bữa tiệc sang trọng, đẳng cấp.
Tags: rượu bắc yên, đặc sản bắc yên
